Τάσος Ηλιάδης: Μέχρι πότε θα περιμένουμε να στηθεί το γλυπτό του Κανάρη;

  Μέχρι πότε θα περιμένουμε να στηθεί στη πόλη μας το υπέροχο γλυπτό του Κανάρη που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Γ. Παπαδόγγονας ; Η ανάθεση φιλο...

 

Μέχρι πότε θα περιμένουμε να στηθεί στη πόλη μας το υπέροχο γλυπτό του Κανάρη που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Γ. Παπαδόγγονας ;

Η ανάθεση φιλοτέχνησης ανδριάντα του Κωνσταντίνου Κανάρη στον εικαστικό Γιώργο Παπαδόγγονα, 2002-2019.

Επί δημαρχίας Κωνσταντίνου Χαραμή (1996 - 2002) ανατέθηκε στον εικαστικό Γιώργο Παπαδόγγονα η φιλοτέχνηση σύνθεσης με τον ανδριάντα του Κωνσταντίνου Κανάρη. Το συμφωνητικό υπογράφτηκε στις 17 Ιουλίου 2002. Το θέμα επανήλθε στο δημοτικό συμβούλιο Ναυπλίου στις 29 Φεβρουαρίου 2012, επί δημαρχίας Παναγιώτη Αναγνωσταρά, με αίτημα που -όπως καταγράφεται στα Πρακτικά- υπέβαλε ο εικαστικός Γεώργιος Μέγκουλας για παράταση του χρόνου αποπεράτωσης της έργου. Η τεκμηρίωση του αιτήματος στηρίζεται στη μεγάλη κλίμακα (περ. 2,5 μέτρων ύψους) και την «ιδιαιτερότητα του έργου», και κυρίως «λόγω της ελαχιστοποίησης και σχεδόν εξαφάνισης των διαθέσιμων χυτηρίων στην Ελλάδα», ώστε δεν ήταν δυνατός ο προγραμματισμός μεταφοράς του ολοκληρωμένου γύψινου προπλάσματος, «με δεδομένο μάλιστα ότι το μέταλλο δεν ήταν δυνατόν να πληρωθεί από τον Δήμο Ναυπλιέων» (Πηγή 11). Αν και εγκρίθηκε παράταση έως την 30η Σεπτεμβρίου 1913, το μνημείο δεν ολοκληρώθηκε, και το θέμα παραμένει σε εκκρεμότητα παρά τις -μέχρι πρόσφατα- προσπάθειες της κόρης του Γ. Παπαδόγγονα, ο οποίος πέθανε τον Ιούνιο του 2019 .

Πληροφορίες λένε ότι το κόστος είναι μόλις 12000 ευρώ.

Ο Δήμος Ναυπλιέων που είναι ; Θα χρειαζόταν μια ενημέρωση για το τι μέλλει γενέσθαι.

Tάσος Ηλιάδης

Στον ιστότοπο https://topoimnimis.keni.gr/ υπάρχει δε ειδικό αφιέρωμα στο μικροσκοπικό, για τα "μέτρα" του ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης Κ. Κανάρη, το οποίο αναφέρει τα εξής:

Ο ανδριάντας του Κωνσταντίνου Κανάρη στο Ναύπλιο, έργο του Μιχάλη Τόμπρου, αποτελεί πανομοιότυπο σε μικρογραφία του ομώνυμου ανδριάντα στη Χίο. Το μνημείο ανεγέρθηκε στον δημόσιο χώρο της πόλης το 1966, έπειτα από δωρεά μελών της τοπικής κοινωνίας που το είχαν αγοράσει. Από την έρευνα δεν επιβεβαιώθηκε η τέλεση εγκαινίων του ανδριάντα, ενώ οι μνήμες για τη δημόσια υποδοχή του ανακαλούν σκωπτικές αντιδράσεις για τις μόλις εκατοστών διαστάσεις του.

 Το μικρού μεγέθους ορειχάλκινο γλυπτό, έργο του Μιχάλη Τόμπρου, βασίζεται, το πιθανότερο, στο πρόπλασμα που φιλοτέχνησε ο γλύπτης το 1922 για τον ανδριάντα του Κωνσταντίνου Κανάρη στη Χίο, πριν από τη μεγέθυνσή του, το 1923 (βλ. ΛΟΙΠΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ). Ακριβώς όπως και στο μεγάλων διαστάσεων γλυπτό -που σήμερα βρίσκεται στον Δημοτικό Κήπο της Χίου-, η μορφή του ήρωα αποδίδεται σχεδόν μετωπικά, με έξαρση του κορμού προς τα δεξιά και ενεργητική στροφή της κεφαλής προς τα αριστερά, ενώ τα πόδια βρίσκονται σε διάσταση. Ντυμένος με καθημερινή νησιωτική ενδυμασία και ανυπόδητος, ο πυρπολητής κρατά καραβόσχοινο στο τεντωμένο πλαγίως δεξί χέρι, ενώ το αριστερό σχηματίζει οριζόντια γωνία πάνω στο ζωνάρι και κρατά σφιχτά γάντζο. Στη μέση του, στερεωμένο στο ζωνάρι, φέρει μαχαίρι.

Το γλυπτό κινείται στην κατεύθυνση των ρεαλιστικών διατυπώσεων, χωρίς τάση εξιδανίκευσης, και διακρίνεται για την εσωτερικότητα της έκφρασης, την ελευθερία της στάσης και τη συνομιλία κύριων και δευτερευόντων θεμάτων, με αξιοποίηση αντιθετικών αξόνων. Σύμφωνα με τους Χρήστου και Κουμβακάλη-Αναστασιάδη, ο δημιουργός «συνδυάζει με επιτυχία διάφορους άξονες, μεγάλες και μικρές επιφάνειες, κύρια και παραπληρωματικά θέματα, και κατορθώνει να δώσει ένα πραγματικά περίοπτο έργο», με  στέρεη τεκτονική οργάνωση (Πηγή 1). Για την επιτυχημένη πλαστική μεταφορά της στιγμής, κατά την οποία ο ήρωας ετοιμάζεται να πυρπολήσει πλοίο του οθωμανικού στόλου, ο ιστορικός Τέχνης Δημήτρης Παυλόπουλος σημειώνει: «Η ένταση που αποπνέει το πρόσωπο του πυρπολητή γίνεται περισσότερο αισθητή με την προσήλωση της ματιάς σε κάτι που συμβαίνει κοντά του και με την κλειστή απόδοση των μυών στα μάγουλα», καθώς και με τις «κοφτές γραμμές που ορίζουν το γερό στήθος και τα σκληρά επίπεδα που απλώνουν και ανοίγουν το στέρνο». Γενικότερα, ο Τόμπρος αποδίδει τον Κανάρη υπερβαίνοντας τα ακαδημαϊκά σχήματα και τα συμβατικά στοιχεία της κλασικιστικής παράδοσης, κατεύθυνση στην οποία παραμένει και στην προτομή του ήρωα στο Πεδίον του Άρεως, στην Αθήνα, προσέγγιση εντελώς διαφορετική από εκείνη του Λάζαρου Φυτάλη στον ομώνυμο ανδριάντα στην Κυψέλη (Πηγή 2).

Ο ανδριάντας του Ναυπλίου φέρει την υπογραφή του δημιουργού και εδράζεται σε μέτριου ύψους τετράγωνο μαρμάρινο βάθρο. Η σημερινή κατάσταση του γλυπτού είναι καλή, μετά και τη συντήρηση που πραγματοποιήθηκε το 2013 (Link 2).

Κατόπιν μεσολάβησης του τότε νομάρχη Αργολίδας, Ανδρέα Ιωάννου (θητ. 1964-1967), φιλότεχνου και προσωπικού φίλου του Μιχάλη Τόμπρου, το γλυπτό αγοράστηκε από ομάδα Ναυπλιέων αντί 50.000 δραχμών (Πηγή 3) -τιμή χαμηλή για την αξία του- και δωρίστηκε στον Δήμο Ναυπλίου (Πηγή 4). Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες, το γλυπτό προοριζόταν αρχικά να εκτεθεί σε εσωτερικό χώρο (Link 1). Η ιδέα ανέγερσής του ως μνημείου στον δημόσιο χώρο της πόλης ανήκει στον Νομάρχη Α. Ιωάννου, ο οποίος φρόντισε και για τη ριζική ανάπλαση της περιοχής τοποθέτησης (Πηγή 5). Για τη διαμόρφωση της πλατείας με το όνομα «Κανάρη» (σήμερα, Αριστοτέλη Ωνάση), στη συνεδρίαση της 20 Ιουνίου 1966 του Δημοτικού Συμβουλίου, ψηφίστηκε πίστωση 135.000 δραχμών (Πηγή 6).

Από την έρευνα στο αρχείο του Δήμου Ναυπλίου, στα υπάρχοντα προσβάσιμα φύλλα του τοπικού Τύπου και σε άλλες εφημερίδες, δεν εντοπίστηκε η ακριβής ημερομηνία ανίδρυσης του ανδριάντα στον χώρο ούτε και η αποκάλυψή του. Σίγουρα η ανίδρυση πραγματοποιήθηκε εντός του 1966, επί δημαρχίας Δημήτριου Σαγιά (; - 1967), όπως αναδεικνύεται από τα πρακτικά της γνωμοδοτικής επιτροπής που είχε συσταθεί για την επιλογή της καταλληλότερης θέσης για την ανέγερση του ανδριάντα του Στάικου Σταϊκόπουλου στο Ναύπλιο. Στη συνεδρίαση της επιτροπής στις 3 Δεκεμβρίου 1966, το μέλος και δημοτικός σύμβουλος Νικόλαος Καράπαυλος πρότεινε να τοποθετηθεί ο μαρμάρινος ανδριάντας του πορθητή του Παλαμηδίου στη θέση που βρισκόταν ο ανδριάντας του Κωνσταντίνου Κανάρη, στην ομώνυμη πλατεία, αφού ο τελευταίος μετακινηθεί είτε στον χώρο του παλαιού Γυμναστηρίου είτε αλλού (Πηγή 7). Το μνημείο του Κανάρη παρέμεινε, τελικά, στη θέση του, ωστόσο άγνωστο παραμένει αν εγκαινιάστηκε επισήμως.

Μνήμες της τοπικής κοινωνίας ανακαλούν ευτράπελα περιστατικά κατά την τοποθέτηση του μνημείου, που συνδέονται με το μικρό μέγεθος του ανδριάντα. Φαρμακοποιός της πόλης άφησε κάποιες φορές δίπλα στο γλυπτό μπιμπερό με γάλα και το σημείωμα … «για να μεγαλώσει». Πέραν των αστεϊσμών, η δημόσια υποδοχή του μνημείου δεν φαίνεται να ήταν ανάλογη της καλλιτεχνικής αξίας του έργου. Για την εποχή, ίσως η επικέντρωση του δημιουργού στο πλαστικό νόημα της μορφής για τη μνημειοποίηση του πυρπολητή ήρωα, χωρίς τις συνήθεις εξιδανικεύσεις, και σίγουρα το μέγεθος του μνημείου λειτούργησαν καθοριστικά στον τρόπο αποδοχής του. Αλλά και πολύ μεταγενέστερα, το 2002, η απόφαση της δημοτικής αρχής να αναθέσει τη φιλοτέχνηση μεγάλου μεγέθους ανδριάντα του Κωνσταντίνου Κανάρη θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως προσπάθεια εκπλήρωσης μιας ανολοκλήρωτης οφειλής στη μνήμη του ήρωα (βλ. ΛΟΙΠΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ).