Αφιέρωμα 1821-2021, Ερωτήσεις και Απαντήσεις, Μύθοι και Αλήθειες, μέρος 1, ο Όσιος Αλέξιος, ο «Άγιος της Επανάστασης» και ο «Μύθος της Αγ...
Αφιέρωμα 1821-2021, Ερωτήσεις και Απαντήσεις, Μύθοι και Αλήθειες, μέρος 1, ο Όσιος Αλέξιος, ο «Άγιος της Επανάστασης» και ο «Μύθος της Αγίας Λαύρας».
Ο Αλέξιος γεννήθηκε στη Ρώμη επί Αυτοκράτορα Αρκαδίου (395-408) από εύπορους γονείς με λαμπρή μόρφωση, αρνήθηκε να παντρευτεί μια κόρη της αριστοκρατίας της Ρώμης, έφυγε κρυφά, έφθασε στη Έδεσσα της Μεσοποταμίας και ξεκίνησε βίο νηστείας και προσευχής παραμένοντας στο νάρθηκα ναού για χρόνια ντυμένος με κουρέλια και συντηρούμενος από τις ελεημοσύνες των πιστών. Μετά από πολλά χρόνια, επέστρεψε τελικά στο πατρικό σπίτι κρύβοντας την ταυτότητα του, ζητώντας πάλι ελεημοσύνη σαν ζητιάνος και μένοντας σε μια γωνιά του σπιτιού, υφιστάμενος με καρτερία τις προσβολές και τις λοιδορίες των υπηρετών. Όταν αισθάνθηκε το τέλος του, ζήτησε να του φέρουν χαρτί και μελάνι και έγραψε την ιστορία της ζωής του, εξεδήμησε, αγίασε, το λείψανο του ανέβρυζε μύρο και θεράπευε αρρώστους.
Η θαυματουργή κάρα του παραδόθηκε στην Ιερά Μονή Αγίας Λαύρας από τον Αυτοκράτορα Μ. Παλαιολόγο και ο Όσιος Αλέξιος είναι σήμερα άγρυπνος φύλακας της Ιεράς Μονής της Αγίας Λαύρας και προστάτης της ιστορικής πόλεως των Καλαβρύτων.
Η μνήμη του τιμάται στις 17 Μαρτίου, πλήθος συνέρρεε στην Μονή για τον τοπικό εορτασμό, άραγε να έγινε σαν σήμερα η θρυλική δοξολογία και ευλογία της Επανάστασης από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό? (σημ. λόγω μιας περίεργης ιστορίας που µάλλον ξεκινάει απ’ τα ρωμαϊκά χρόνια η Υπάτη Φθιώτιδας ονομάστηκε Νέα Πάτρα και ο µητροπολίτης της Νέων Πατρών, αντίστοιχα της Πάτρας, Παλαιών Πατρών).
Ο ανθέλληνας πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας στο Μοριά, Φίλιπ Γκρην, βοηθούμενος από Έλληνες προδότες (π.χ του Σωτήρη Κουγιά, τρανού προύχοντα της Τριπολιτσάς) ενημερώνει τους Οθωμανούς για την ετοιμαζόμενη εξέργεση στο Μοριά. Ο Καϊμακάμης (διοικητής) της Τριπολιτσάς, Μεχμέτ Σαλίχ, στα μέσα Φεβρουαρίου, έχοντας τις πληροφορίες, καλεί όλους τους προύχοντες και αρχιερείς της Πελοποννήσου σε σύσκεψη δήθεν για κάτι επείγον, στη πραγματικότητα για να τους συλλάβει. Σύμφωνα με τα απομνημονεύματα του ίδιου του Π. Π. Γερμανού (σελ, 13-15) , αναχώρησε από την Πάτρα την Κυριακή της Ορθοδοξίας, 27 Φεβρουαρίου, με προορισμό δήθεν την Τρίπολη, αλλά κατέφυγε στα Καλάβρυτα. Εκεί μαζί με τους προεστούς σοφίστηκαν ένα τέχνασμα.
Έγραψαν ένα γράμμα στον εαυτό τους, που τάχα τους το έστειλε ένας Τούρκος φίλος τους ο οποίος τους συμβούλευε να μην πάνε στην Τριπολιτσά, γιατί θα τους σκοτώσουν. Το πλαστό γράμμα το παράδωσαν σ' έναν έμπιστό τους, στον οποίο εξήγησαν το ρόλο που θα έπαιζε. Έφυγαν λοιπόν στις 9 Μάρτη για να πάνε δήθεν στην Τριπολιτσά, συνοδευόμενοι από τον Τούρκο απεσταλμένο του Καϊμακάμη και ένα δερβίση. Όταν έφθασαν στις Καστάνες, ο άνθρωπος τους τους πλησίασε, υποκρινόμενος τον φοβισμένο ερχόμενος από την Τριπολιτσά και τους έδωσε το γράμμα. Το διάβασαν, προσποιήθηκαν τους τρομοκρατημένους και οργισμένοι εξήγησαν στους Τούρκους συνοδούς, ότι αρνούνται να συνεχίσουν το δρόμο για την Τριπολιτσά.
Επέστρεψαν στα Καλάβρυτα και στις 10 Μάρτη (κατά άλλους 12-13 Μαρτίου) κατέφυγαν για την ασφάλεια τους στο Μοναστήρι της Αγίας Λαύρας. Μαζί με τον Π. Π. Γερμανό ήταν ο επίσκοπος Κερνίκης Προκόπιος και οι προύχοντες Ζαΐμης, Φωτήλας, Λόντος, Θεοχαρόπουλος, Χαραλάμπης. Παρά τις διαβεβαιώσεις του Καϊμακάμη ότι τα όσα γράφει το γράμμα είναι ψέματα, αυτοί αρνήθηκαν να πάνε.
Σαν σήμερα λοιπόν, 17 Μαρτίου, ανήμερα του Οσίου Αλεξίου και του τοπικού πανηγυριού μπορεί να έγινε η περίφημη δοξολογία και η ευλογία των αρμάτων των οπλαρχηγών από τον Γερμανό. Στην συνέχεια, επειδή φοβήθηκαν μήπως όλοι μαζί συναγμένοι στην Αγία Λαύρα κινήσουν υποψίες, αποφάσισαν να διασκορπιστούν « πεφοβισμένοι εις ασφαλή μέρη». Ετσι ο Π. Π. Γερμανός και ο Ζαΐμης πήγαν στα Νεζερά και οι άλλοι σε άλλα μέρη. Σύμφωνα με τη διήγηση του Γερμανού, στις 21 Μαρτίου, οι Λόντος, Παπαδιαμαντόπουλος κ.ά έστειλαν επιστολή στο Γερμανό ζητώντας του να βοηθήσει την Πάτρα. Την είσοδο του Γερμανού στην Πάτρα την 25η Μαρτίου επικεφαλής ενόπλων αναφέρουν οι πρόξενοι της Σουηδίας-Νορβηγίας και της Ολλανδίας στην Πάτρα.
Έτσι σύμφωνα με όλες τις πηγές και τα ίδια τα απομνημονεύματα του Γερμανού, στις 25 Μαρτίου στην Αγία Λαύρα δεν συνέβη κάτι ιδιαίτερο, όμως επειδή ήταν γιορτή, δοξολογία έγινε αλλά από τον επίσκοπο Κερνίκης Προκόπιο. Για να γλιτώσουμε χώρο, αρκεί να πούμε ότι ο σπουδαίος Σπυρίδων Τρικούπης, ο πατέρας του Χαρίλαου, που είχε αναφερθεί στα γεγονότα της Αγίας Λαύρας ως αληθή στον επικήδειο του Ανδρέα Ζαΐμη, έκατσε και το έψαξε και ως έντιμος πατριώτης σεβόμενος ότι εθνικό είναι μόνο το αληθές, στη δεύτερη έκδοση της Ιστορίας του που εξέδωσε το 1860, το διόρθωσε γράφοντας: «Ψευδὴς εἶναι ἡ ἐν Ἑλλάδι ἐπικρατοῦσα ἰδέα , ὅτι ἐν τὴ μονὴ τῆς Ἁγίας Λαύρας ἀνυψώθη κατὰ πρῶτον ἡ σημαία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως» (Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως, σελ. 318)
Έτσι με σιγουριά γνωρίζουμε ότι στις 10 με 13 Μαρτίου ο Π.Π. Γερμανός έφυγε για την Αγία Λαύρα και στις 25 Μαρτίου ήταν στην Πάτρα. Η δοξολογία μπορεί να έγινε μόνο στις 17 Μαρτίου την ημέρα του πανηγυριού του Οσίου Αλεξίου που δικαιολογούσε την παρουσία του Επισκόπου, των προεστών και πλήθος κόσμου, 2.500 Έλληνες βρίσκονταν εκεί εκείνη την μέρα!.
Κατά ορισμένους μελετητές, ο Γερμανός με τον Ζαΐμη έφυγαν πριν την γιορτή του Οσίου Αλεξίου, την 15η ή 16η Μαρτίου και αυτός είναι και ο λόγος που ο απεσταλμένος των Τούρκων, Μοθωνιός, δεν βρήκε κανέναν στο Μοναστήρι (Φωτόπουλος Α, 1995. «Προεπαναστατικά επεισόδια και έναρξη της επανάστασης», σελ. 228-229 ; Αλλαμανή Ε, 1975, «Έναρξη της επαναστάσεως στην Ελλάδα». σελίδες 82–86, 89–90).
Αντίθετα, ο Ιωάννης Κολοκοτρώνης αναφέρει ότι στις 19 Μαρτίου έγινε σύσκεψη στην Αγία Λαύρα και μετά έφυγαν (Ιωάννης Θ. Κολοκοτρώνης, Ελληνικά Υπομνήματα, Ήτοι Διάφορα Έγγραφα Αφορῶντα την Ελληνικήν Επανάστασιν ..., 1856, σελίδα 4). Σύμφωνα με πηγές, οι συγκεντρωμένοι στη Αγία Λαύρα απέστειλαν μήνυμα στον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη ενημερώνοντάς τον για την έναρξη του αγώνα, γραμμένο με τον συνθηματικό κώδικα της Φιλικής Εταιρείας «Χθές ετελέσθη το στεφάνωμα και έστω εις γνώσιν Σας.
Η δοξολογία, της 17ης Μαρτίου καταγράφεται και από ανώνυμο συγγραφέα το 1850 και λέει ότι σημαιοφόρος κατά την δοξολογία ήταν ο Αναγνώστης Κορδής καπετάνιος ομάδας ενόπλων υπό τον Αναγνώστη Στριφτόμπολα:
"Στρατιωτικοί δε αρχηγοί (...) επί της ενάρξεως της επαναστάσεώς μας, εν Αγία Λαύρα και εν Καλαβρύτοις, ήτον πρώτος ο Αναγνώστης Στριφόμπολας (...) Είχε δεκαπέντε περίπου μπουλουξίδες (καπετανέους) ... τον ανδρείον Αναγνώστην Κορδή εκ του τμήματος Χασίων, Σημαιοφόρον, όστις εβάσταξε την πρώτην Σημαίαν της παλιγγενεσίας, όταν εψάλη ικετήριος δοξολογία εις τον Ύψιστον ... την 17 Μαρτίου 1821 εν τω ναώ της υπεραγίας Θεοτόκου, την οποίαν Σημαίαν σήμερον εικονίζουσιν εις τας χείρας του Ιεράρχου Γερμανού Παλαιών Πατρών, συ δε αποδίδεις ψευδώς εις τους Πετιμεζέους."
Όπως είπα πριν, η σύγχρονη ιστορική θεώρηση συμφωνεί για το τι δεν έγινε την 25η Μαρτίου, όμως δεν συμφωνούν όλοι για τα γεγονότα της 17ης Μαρτίου π.χ η γνησιότητα των απομνημονευμάτων του Π.Π. Γερμανού έχει αμφισβητηθεί με υπόνοιες ότι είχαν γίνει προσθαφαιρέσεις στο κείμενο.
Αν πράγματι είναι αλήθεια, τότε δεν χάθηκε ο κόσμος, τι 25 τι 17, σωστά τα γιορτάζουμε. Μια Επανάσταση δεν είναι ποδοσφαιρικός αγώνας να σφυρίζεις με μια σφυρίχτρα την έναρξη. Έχουν προηγηθεί αρκετές πολιτικές, διπλωματικές και στρατιωτικές ενέργειες και επιλέγεις μια συμβολική ημερομηνία ως κεντρική του εορτασμού.
Για να συνοψίσουμε τα γεγονότα του Μαρτίου
Στις 13 Μαρτίου, έπεσε η πρώτη τουφεκιά στον δρόμο για την Τρίπολη όταν ο Ν. Σολιώτης σκότωσε κοντά στο χωριό Αγρίδι 3 Τούρκους που μετέφεραν αλληλογραφία του Μεχμέτ Πασά στα Γιάννενα.
Στις 17 Μαρτίου, σαν σήμερα, γίνεται η δοξολογία στην Αγία Λαύρα από τον Π.Π. Γερμανό και μια παράλληλη δοξολογία στην Αρεόπολη της Μάνης με τους Μανιάτες να κηρύσσουν ταυτόχρονα την Επανάσταση.
Στις 25-26 Μαρτίου έχομε την σύσταση στην Καλαμάτα της Μεσσηνιακής Γερουσίας υπό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και στην Πάτρα του Αχαϊκού Διευθυντηρίου που επέδωσε στις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις την διακήρυξη (declaration) της Ελληνικής Επανάστασης.
Δηλ, σαν σήμερα, 17 Μαρτίου, έχομε την ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ έναρξη της Επανάστασης και στις 25 Μαρτίου την ΠΟΛΙΤΙΚΗ έναρξη της.
Στα 1838, 17 χρόνια μετά την κήρυξη της Επανάστασης του 1821, ο Βασιλιάς Όθωνας όρισε την 25η Μαρτίου ως ημέρα της Εθνικής μας γιορτής (στα σχόλια, το διάταγμα του Όθωνα). Η επιλογή της 25ης Μαρτίου, εορτής του Ευαγγελισμού, ως συμβολικής ημέρας είχε εξαρχής οριστεί από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη «ως ευαγγελιζομένη την πολιτικήν λύτρωσιν του ελληνικού έθνους».
Η σκέψη που διατυπώνεται είναι ότι η απόφαση δεν ήταν τόσο αθώα γιατί μέχρι τότε, ως Εθνική γιορτή γιορταζόταν η Πρωτοχρονιά, σε ανάμνηση της 1ης Ιανουαρίου του 1822, που η Πρώτη Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου κήρυξε επίσημα την Εθνική Ανεξαρτησία της Ελλάδος και συνέταξε το πρώτο δημοκρατικό πολίτευμα και το πρώτο Ελληνικό Σύνταγμα.
Ο Οθωνας, όμως, για να κόψει κάθε ανάμνηση της Συντακτικής ΕθνοΣυνέλευσης που ψήφισε πολίτευμα δημοκρατικό, κατάργησε την Πρωτοχρονιά ως μέρα Εθνικής γιορτής και τη μετέθεσε στις 25 Μαρτίου ταυτίζοντας τη με τη γιορτή της «Υπεραγίας Θεοτόκου» ώστε η Επανάσταση να στερηθεί «τον πολιτικό, φιλελεύθερο και δημοκρατικό χαρακτήρα που είχε και να παραμείνει ο εθνικός και ο θρησκευτικός»
Η Επανάσταση του 1821 είχε σύνθετα χαρακτηριστικά που αλληλοπλέκονται στενά. Ήταν επανάσταση Εθνικο-απελευθερωτική, θρησκευτική και φιλελεύθερη/δημοκρατική για αυτό και ήταν επιτυχημένη, ένα αν αφαιρέσεις αλλοιώνεις τον χαρακτήρα της.
Αν θέλεις να λέγεσαι σοβαρός επιστήμονας, με πολλή προσπάθεια, μόνο σε ψήγματα αλήθειας μπορείς να καταλήξεις, την απόλυτη αλήθεια δεν την φθάνεις ποτέ, μόνο για τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης υπάρχουν 50.000 επιστολές μεταξύ των Οθωμανών για τα γεγονότα, μια χούφτα Έλληνες ιστορικοί ξέρουν Οθωμανικά για να κάτσουν να τις διαβάσουν, τα απομνημονεύματα των αγωνιστών του 1821 καλύπτουν 20.000 σελίδες, ποιος θα κάτσει να τα διαβάσει για να διασταυρώσει γεγονότα, και άντε το έκανες, πως θα τα ερμηνεύσεις, με το μυαλό των αγωνιστών του τότε που δεν ξέρανε τι τους ξημερώνει ή με το μυαλό του σήμερα από τον καναπέ μας έχοντας την πολυτέλεια να γνωρίζουμε πως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα?
Λόγω της ατυχίας της πανδημίας , έχομε την τύχη να μην γίνουν πομπώδεις εορταστικές εκδηλώσεις και έχομε άφθονο χρόνο να κάτσουμε να διαβάσουμε, η τηλεόραση δεν βλέπεται, μόνο η ΕΡΤ παραμένει εθνικός θησαυρός, ο καλύτερος τρόπος να τιμήσουμε το 1821 να κάτσουμε να διαβάσουμε/παρακολουθήσουμε βιβλία, άρθρα σε εφημερίδες, διαδικτυακές διαλέξεις/ συζητήσεις και ντοκιμαντέρ από καταξιωμένους επιστήμονες, συνθέσεις των οποίων θα επιχειρήσω στις επόμενες αναρτήσεις, να τα δούμε όλα με καθαρό μυαλό όχι μόνο για να επιβεβαιώσουμε ότι ξέρουμε αλλά και να αναθεωρήσουμε, ο μόνος δρόμος προς την αυτογνωσία!
Δημήτρης Τριάντος
